Καρκίνος τραχήλου της μήτρας

Είναι ο τρίτος πιο διαδεδομένος καρκίνος στον κόσμο ο καρκίνος τραχήλου της μήτρας. Είναι ο δεύτερος, μετά τον καρκίνο μαστού, πιο κοινός και κύρια αιτία θανάτου από καρκίνο στις γυναίκες στις αναπτυσσόμενες χώρες. Περίπου 200.000 γυναίκες πεθαίνουν κάθε χρόνο από τη νόσο.

Τι είναι;

Ο καρκίνος του τραχήλου είναι νόσος που χαρακτηρίζεται από την ανάπτυξη κακόηθων (καρκινικών) κυττάρων στους ιστούς του τραχήλου της μήτρας. Ο καρκίνος του τραχήλου αναπτύσσεται συνήθως μετά από μεγάλο χρονικό διάστημα εξέλιξης ιστολογικών μεταβολών στα κύτταρα του τραχήλου, οι οποίες είναι γνωστές ως δυσπλασία.

Στο σύνολό τους οδηγούν στην εμφάνιση μη φυσιολογικών κυττάρων στους ιστούς του τραχήλου. Προοδευτικά, τα καρκινικά κύτταρα αρχίζουν να αυξάνονται και να εξαπλώνονται σε μεγαλύτερο βάθος διήθησης μέσα στον τράχηλο και στις περιβάλλουσες ανατομικές δομές.

Οι συχνότερες μορφές είναι ο επιθηλιακός καρκίνος (90% των περιπτώσεων) που αναπτύσσεται στο έξω μέρος του τραχήλου και το αδενοκαρκίνωμα (10% των περιπτώσεων) που εμφανίζεται στο εσωτερικό μέρος του τραχηλικού καναλιού (ενδοτράχηλος).

Ποιες οι αιτίες ανάπτυξης του καρκίνου τραχήλου της μήτρας

Η μόλυνση από τον ιό ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV) είναι ο σημαντικότερος παράγοντας κινδύνου όπου μπορεί να αναπτυχθεί ο καρκίνος τραχήλου της μήτρας. Ο ιός των ανθρωπίνων κονδυλωμάτων, γνωστός σαν Human Papilloma Virus ή HPV, θεωρείται σαν μια πιθανή αιτία του καρκίνου τραχήλου της μήτρας.

Συχνά είναι ανιχνεύσιμος στον τράχηλο γυναικών που πάσχουν από τον καρκίνο αυτό. Υπάρχουν 80 τύποι του ιού HPV. Η μόλυνση του τραχήλου από τον ανθρώπινο θηλωματοϊιό (HPV) αποτελεί την πιο κοινή αιτία του καρκίνου του τραχήλου.

Εντούτοις, δε θα αναπτύξουν καρκίνο του τραχήλου όλες οι γυναίκες που έχουν μολυνθεί από HPV. Γυναίκες που δεν παρακολουθούνται τακτικά με Τεστ Παπανικολάου, το οποίο χρησιμεύει στην ανίχνευση κυττάρων που έχουν προσβληθεί από HPV ή άλλου είδους παθολογικών κυττάρων στον τράχηλο, διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του τραχήλου.

Άλλοι πιθανοί παράγοντες κινδύνου είναι οι εξής:

Πρώτη σεξουαλική επαφή σε νεαρή ηλικία

Οι γυναίκες που ήταν σεξουαλικά δραστήριες σε μια νεαρή ηλικία και που είχαν πολλούς ερωτικούς συντρόφους έχουν περισσότερο κίνδυνο να παρουσιάσουν τον καρκίνο αυτό. Όσο νωρίτερα στην ηλικία αρχίσει την σεξουαλική δραστηριότητα μια γυναίκα τόσο περισσότερο είναι αυξημένος ο κίνδυνος της για την ασθένεια.

Διαβάστε χρήσιμο άρθρο για του Τρόπους Αντισύλληψης.

Μεγάλος αριθμός ερωτικών συντρόφων

Το ίδιο επίσης ισχύει με τον αριθμό των ερωτικών συντρόφων με αποτέλεσμα, αυτές με πολλούς να έχουν περισσότερο κίνδυνο. Να σημειωθεί ότι ο καρκίνος αυτός είναι σπάνιος στις παρθένες. Πιστεύεται ότι ο αυξημένος κίνδυνος στις γυναίκες με πολλούς ερωτικούς συντρόφους και σ΄ αυτές που αρχίζουν σε μικρή ηλικία το σεξ, έχει σχέση με την μόλυνση με τον ιό HPV.

Τεστ Παπανικολάου

Οι γυναίκες που δεν έκαναν ποτέ τεστ Παπανικολάου ή δεν το κάνουν όσο θα έπρεπε, έχουν ψηλότερο κίνδυνο να παρουσιάσουν καρκίνο τραχήλου της μήτρας. Σε πολλές περιπτώσεις το τεστ μπορεί να ανιχνεύσει προκαρκινικές αλλοιώσεις. Υπάρχουν 3 ειδών αυξανόμενης σοβαρότητας αλλοιώσεις: CIN I, CIN II και CIN III.

Μεγάλος αριθμός τοκετών

Κάπνισμα

Διατροφή φτωχή σε βιταμίνες Α και C

Χρήση αντισυλληπτικών από το στόμα (σε μορφή δισκίων)

Ανοσοκαταστολή (πτώση της άμυνας του οργανισμού)

AIDS: Οι γυναίκες που πάσχουν από AIDS

Ποια είναι και συμπτώματα του καρκίνου τραχήλου της μήτρας;

Οι καταστάσεις που οδηγούν στον καρκίνο τραχήλου μήτρας συνήθως δεν προκαλούν πόνο. Γι’ αυτό η ασθένεια μπορεί να εξελιχθεί αθόρυβα χωρίς συμπτώματα. Δεν υπάρχει συνήθως κανένα κλινικό σημείο του καρκίνου του τραχήλου που βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο αλλά μπορεί να ανιχνευθεί εγκαίρως με ετήσιο προσυμπτωματικό έλεγχο (screening test).

Ο καρκίνος του τραχήλου σε αρχικό στάδιο μπορεί να μην προκαλεί κλινικά συμπτώματα και σημεία. Οι πρώτες ενοχλήσεις εμφανίζονται όταν τα ανώμαλα κύτταρα γίνουν πλέον καρκινικά και αρχίζουν να διηθούν τους γειτονικούς ιστούς. Όταν αυτό συμβεί το συχνότερο σημείο είναι η ασυνήθιστη απώλεια αίματος από τον κόλπο. Επίσης μπορεί να εκδηλωθεί και πόνος ή άλλες κολπικές εκκρίσεις.

Γι’ αυτούς τους λόγους πρέπει να γίνονται συστηματικά από το γιατρό γυναικολογικές εξετάσεις και το τεστ Παπανικολάου. Με την κολποσκόπηση ο γυναικολόγος μπορεί να εξετάσει καλύτερα τον τράχηλο και εάν χρειαστεί να κάνει βιοψίες για να διευκρινιστεί ιστολογικά το είδος μιας ανωμαλίας που πιθανό να υπάρχει. Η πρόγνωση (πιθανότητα επιβίωσης) είναι καλύτερη όταν ο καρκίνος διαγιγνώσκεται σε πρώιμο στάδιο εξέλιξης.

Τα πιθανά συμπτώματα του καρκίνου του τραχήλου περιλαμβάνουν την κολπική αιμόρροια και τον πόνο στην περιοχή της πυέλου. Αυτά και άλλα συμπτώματα μπορεί να οφείλονται στον καρκίνο του τραχήλου ή σε άλλες καταστάσεις. Ο ασθενής πρέπει να απευθυνθεί στον ιατρό εάν παρουσιάσει οποιοδήποτε από τα ακόλουθα συμπτώματα: κολπική αιμόρροια (αποβολή αίματος από τον κόλπο), ασυνήθιστο κολπικό έκκριμα, άλγος στην περιοχή της πυέλου, πόνο κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής.

Η πρόληψη

Το 1950 ο Γ. Παπανικολάου ανακάλυψε την εξέταση Παπανικολάου με σκοπό την έγκαιρη ανίχνευση προκαρκινικών και καρκινικών αλλοιώσεων του τραχήλου της μήτρας, σώζοντας εκατομμύρια γυναίκες από την θανατηφόρα αυτή ασθένεια.

Η εξέταση Παπανικολάου πρέπει απαραίτητα να γίνεται από κάθε σεξουαλικά δραστήρια ή πρώην δραστήρια γυναίκα. Σύμφωνα με Αμερικανικές Επιστημονικές Εταιρείες, η εξέταση πρέπει να ξεκινά από την ηλικία των 21 ετών ή μέσα στα τρία πρώτα χρόνια της σεξουαλικής δραστηριότητας των νεαρών γυναικών και να συνεχίζεται μέχρι την ηλικία των 75 ετών.

Από τότε και μετά, ανάλογα με την περίπτωση, πρέπει να επαναλαμβάνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα. Η επανάληψη της εξέτασης δεν πρέπει να ξεπερνά τα δύο χρόνια σε καμία περίπτωση.

Τα εμβόλια ‘κατά του καρκίνου τραχήλου της μήτρας’.

Από το 2002 έχει ξεκινήσει η εφαρμογή εμβολιασμού για την πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Φαίνεται ότι τα εμβόλια έχουν άριστη αποτελεσματικότητα και δεν παρατηρούνται σοβαρές παρενέργειες. Σαφέστατα, το μεγαλύτερο όφελος μπορεί να επιτευχθεί όταν ο εμβολιασμός προγραμματιστεί και ολοκληρωθεί πριν από την έναρξη των σεξουαλικών επαφών.

Για το σκοπό αυτό, έχουν ενταχθεί στο πλαίσιο του τακτικού προληπτικού εμβολιασμού στα παιδιά. Σε κάθε όμως περίπτωση, υπάρχει όφελος για όλες τις γυναίκες σχεδόν σε όλες τις ηλικίες. Έτσι συνιστάται ο εμβολιασμός και για τις ηλικίες έως και 26 ετών.

Για μεγαλύτερες σε ηλικία γυναίκες η χρησιμότητα του εμβολίου είναι αντικείμενο συζήτησης μεταξύ γυναίκας και Γυναικολόγου. Στο σημείο αυτό πρέπει να τονίσουμε ότι σε καμία περίπτωση, ακόμα και μετά από εμβολιασμό, οι γυναίκες δεν πρέπει να σταματούν την προληπτική εξέταση κατά Παπανικολάου, με στόχο την πρόληψη βλαβών από τους υπόλοιπους τύπους του ιού.

Τέλος, μακρινή ελπίδα όλων μας αποτελεί η κατασκευή και εφαρμογή και θεραπευτικού εμβολίου για τις γυναίκες εκείνες που ήδη έχουν έρθει σε επαφή ή έχουν αναπτύξει βλάβες στον τράχηλο της μήτρας, λόγω της HPV λοίμωξης.

Πώς γίνεται η ανίχνευση και διάγνωση του καρκίνου τραχήλου της μήτρας;

Η εξέταση του τραχήλου είναι απαραίτητη για την ανίχνευση και διάγνωση του καρκίνου. Οι ακόλουθες εξεταστικές μέθοδοι μπορούν να χρησιμοποιηθούν:

Η εξέταση αυτή συνίσταται στη συλλογή κυττάρων από την επιφάνεια του τραχήλου και του κόλπου. Ένα κομμάτι βάμβακος, μια βούρτσα, ή ένας μικρός στυλεός χρησιμοποιούνται για την ήπια απόξεση κυτταρικού υλικού από τον τράχηλο και τον κόλπο. Τα κύτταρα παρατηρούνται υπό μικροσκόπιο για να ελεγχθεί εάν είναι παθολογικά.

Το εσωτερικό του κόλπου και του τραχήλου εξετάζονται για τυχόν παθολογικές περιοχές μέσω ενός ενδοσκοπίου για τον κόλπο (κολποσκόπιο, ένας λεπτός, φωτιζόμενος σωλήνας) το οποίο εισάγεται μέσω του κόλπου στον τράχηλο. Δείγματα ιστού μπορούν να ληφθούν για βιοψία.

Η ανεύρεση παθολογικών κυττάρων στο τεστ Παπανικολάου αποτελεί ένδειξη για βιοψία. Ένα δείγμα ιστού αποκολλάται από τον τράχηλο και παρατηρείται υπό μικροσκόπιο. Η βιοψία κατά την οποία αφαιρείται μικρή μόνο ποσότητα ιστού δεν απαιτεί ιδιαίτερη προετοιμασία ή περίθαλψη της ασθενούς. Αντίθετα, η κωνοειδής εκτομή του τραχήλου (αφαίρεση ενός μεγαλύτερου, κωνικού δείγματος του τραχηλικού ιστού) προϋποθέτει την εισαγωγή στο νοσοκομείο.

Ελέγχεται ο κόλπος, ο τράχηλος, η μήτρα, οι παραμήτριοι χώροι, οι ωοθήκες, και το ορθό έντερο. Ο γιατρός εισάγει ένα ή δύο δάκτυλα του ενός χεριού φορώντας γάντια και έχοντάς λιπάνει τον κόλπο ενώ το άλλο χέρι τοποθετείται πάνω από το κατώτερο μέρος της κοιλίας ψηλαφώντας το μέγεθος, τη μορφή και τη θέση της μήτρας και των ωοθηκών. Ένα ενδοσκόπιο εισάγεται επίσης στον κόλπο, ο οποίος εξετάζεται μαζί με τον τράχηλο για πιθανές αλλοιώσεις χαρακτηριστικές της νόσου. Παράλληλα λαμβάνεται υλικό για τεστ Παπανικολάου. Επίσης διενεργείται δακτυλική εξέταση του ορθού για τυχόν διογκώσεις ή παθολογικές περιοχές.

Συνίσταται στη συλλογή κυττάρων ή ιστού από τον τράχηλο χρησιμοποιώντας ένα ξέστρο (όργανο σε μορφή κουταλιού). Δείγματα ιστού μπορούν να ληφθούν για βιοψία. Αυτή η διαδικασία διεξάγεται μερικές φορές ταυτόχρονα με την κολποσκόπηση.

Θεραπεία για τον καρκίνο τραχήλου της μήτρας

Οι επιλογές της θεραπείας και η πρόγνωση (πιθανότητα ίασης) εξαρτώνται από το στάδιο του καρκίνου (εάν ο καρκίνος εκτείνεται σε ένα τμήμα του τραχήλου, ή καταλαμβάνει ολόκληρο τον τράχηλο, ή έχει εξαπλωθεί στους λεμφαδένες ή σε άλλα μέρη του σώματος), τον ιστολογικό τύπο του καρκίνου, το μέγεθος του κακοήθους όγκου και την επιθυμία της ασθενούς να τεκνοποιήσει.

Η θεραπεία του καρκίνου του τραχήλου κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης εξαρτάται από το στάδιο του καρκίνου και το στάδιο της εγκυμοσύνης. Για τον καρκίνο του τραχήλου που διαγιγνώσκεται σε πρώιμο στάδιο ή για τον καρκίνο που ανιχνεύεται κατά τη διάρκεια του τελευταίου τριμήνου της εγκυμοσύνης, η θεραπεία μπορεί να καθυστερήσει μέχρι τη γέννηση του εμβρύου.

Υπάρχουν διάφορες μορφές θεραπευτικής αντιμετώπισης για τους ασθενείς με καρκίνο του τραχήλου. Διάφορες θεραπευτικές επιλογές είναι διαθέσιμες, εκ των οποίων ορισμένες έχουν καθιερωθεί ενώ άλλες εξετάζονται σε κλινικές μελέτες. Πριν την έναρξη της θεραπείας, οι ασθενείς μπορούν να εξετάσουν το ενδεχόμενο συμμετοχής τους σε μια κλινική μελέτη.

Μια κλινική μελέτη είναι μια ερευνητική διαδικασία που αποσκοπεί στη βελτίωση των εφαρμοζόμενων θεραπειών ή στην αναζήτηση πληροφοριών για νέες θεραπείες για τους καρκινοπαθείς. Όταν οι κλινικές μελέτες υποδεικνύουν ότι μια νέα θεραπεία παρουσιάζει περισσότερα οφέλη από την καθιερωμένη θεραπεία, η νέα θεραπεία μπορεί την αντικαταστήσει. Τρεις μορφές θεραπευτικής προσέγγισης χρησιμοποιούνται:

Η επέμβαση αυτή (χειρουργική αφαίρεση του καρκίνου) είναι μία από τις βασικές μεθόδους θεραπευτικής αντιμετώπισης για τον καρκίνο του τραχήλου. Τα ακόλουθα είδη χειρουργικών επεμβάσεων χρησιμοποιούνται:

Συνίσταται στην αφαίρεση ενός κωνικού τμήματος ιστού από τον τράχηλο και το γεννητικό σωλήνα. Ο ιστός εξετάζεται στο μικροσκόπιο για τυχόν ανεύρεση καρκινικών κυττάρων. Η κωνοειδής εκτομή μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε για τη διάγνωση είτε ως θεραπεία.

Χειρουργική αφαίρεση της μήτρας και του τραχήλου. Εάν η μήτρα και ο τράχηλος αφαιρεθούν μέσω του κόλπου, η εγχείρηση ονομάζεται ολική κολπική υστερεκτομή. Εάν η μήτρα και ο τράχηλος αφαιρούνται μέσω μεγάλης ανοιχτής τομής στην κοιλία, η εγχείρηση ονομάζεται ολική κοιλιακή υστερεκτομή. Εάν η μήτρα και ο τράχηλος αφαιρεθούν μέσω μικρής κοιλιακής τομής με τη χρήση λαπαροσκοπίου, η εγχείρηση ονομάζεται ολική λαπαροσκοπική υστερεκτομή.

Χειρουργική αφαίρεση των δύο ωοθηκών και των δύο σαλπίγγων.

Χειρουργική αφαίρεση της μήτρας, του τραχήλου και μέρους του κόλπου. Οι ωοθήκες, τα παραμήτρια και οι λεμφαδένες της πυέλου αφαιρούνται επίσης.

Χειρουργική αφαίρεση του κατιόντος κόλου, του ορθού εντέρου, και της ουροδόχου κύστης μαζί με τον τράχηλο, τον κόλπο, τις ωοθήκες και τους ενδοπυελικούς λεμφαδένες. Τεχνητά ανοίγματα (στομίες) δημιουργούνται ώστε τα ούρα (κυστοστομία) και τα κόπρανα (κολοστομία) να διοχετεύονται εκτός του σώματος σε ένα σάκο συλλογής. Μπορεί να απαιτηθεί πλαστική χειρουργική επέμβαση για τη δημιουργία τεχνητού κόλπου μετά από την παραπάνω εγχείρηση.

Επιχειρείται η καταστροφή του παθολογικού ιστού μέσω της ψύξης του, σε περιπτώσεις in situ- μη διηθητικού καρκινώματος. Αυτός ο τύπος θεραπείας ονομάζεται επίσης κρυοθεραπεία.

Χρησιμοποιεί μια ακτίνα λέιζερ ως τεχνητό «μαχαίρι» για την αφαίρεση του καρκίνου.

Μια θεραπεία που χρησιμοποιεί το ηλεκτρικό ρεύμα που περνάει μέσω ενός λεπτού βρόχου καλωδίων ως «μαχαίρι» για να αφαιρεθεί ο παθολογικός ιστός.

Είναι μια μέθοδος θεραπείας που χρησιμοποιεί υψηλής ενέργειας ακτίνες X ή άλλα είδη ακτινοβολίας για να θανατώσει τα καρκινικά κύτταρα. Υπάρχουν δύο μορφές ακτινοθεραπείας. Η εξωτερική ακτινοθεραπεία ή τηλεθεραπεία χρησιμοποιεί ένα μηχάνημα-πηγή που βρίσκεται έξω από το σώμα και εκπέμπει την ακτινοβολία προς τον καρκινικό ιστό.

Η εσωτερική ακτινοθεραπεία ή βραχυθεραπεία χρησιμοποιεί μια ραδιενεργό ουσία ενσωματωμένη σε βελόνες, καλώδια, κεφαλές ή καθετήρες που τοποθετούνται απευθείας μέσα ή κοντά στην καρκινική εστία. Ο τρόπος ακτινοβόλησης εξαρτάται από τον ιστολογικό τύπο και το στάδιο του καρκίνου.

Χρησιμοποιεί φαρμακευτικούς παράγοντες για να αναστείλει την αύξηση των καρκινικών κυττάρων, προκαλώντας είτε το θάνατο ή τη διακοπή της διαίρεσης των κυττάρων.

Όταν η χημειοθεραπεία χορηγείται από το στόμα ή εγχέεται ενδοφλέβια ή ενδομυϊκά, τα φάρμακα εισέρχονται στην κυκλοφορία του αίματος προσεγγίζοντας τα καρκινικά κύτταρα σε όλη την έκταση του σώματος (συστηματική χημειοθεραπεία).

Όταν οι χημειοθεραπευτικοί παράγοντες τοποθετούνται απευθείας στη σπονδυλική στήλη, σε μια κοιλότητα του σώματος όπως η κοιλία, ή σε ένα όργανο, επιδρούν κατά κύριο λόγο στα καρκινικά κύτταρα των συγκεκριμένων περιοχών. Ο τρόπος χορήγησης της χημειοθεραπείας εξαρτάται από τον τύπο και το στάδιο του καρκίνου.